چرا داشتن مهارت حل مسئله این قدر مهم است؟

مهارت حل مسئله واقعا مهم است؟

پاسخ به پرسشی مشابه آن چه در عنوان آمده مانند این که آیا مهارت حل مسئله مهم است؟ آیا توانایی حل مسایل را داشتن بسیار زیاد اهمیت دارد؟ شاید بدیهی به نظر برسد که پاسخ باید آری باشد. با این حال، واقعا چرا به دست آوردن و ارتقاء دادن مهارت حل مسئله مهم است؟

همه ما (everybody) کم یا بیش در طول روز در زندگی شخصی، اجتماعی یا شغلی و تجاری خود به صورت مداوم و پیوسته با مسئله های مختلف مواجه می شویم. برخی را با راه حل های از پیش فراگرفته از سر می گذرانیم. برخی را اصلا به رسمیت نمی شناسیم که بخواهیم حل کنیم و تعدادی را هم سعی می کنیم که به صورت آگاهانه و بر اساس روش، دانش یا مهارت خود حل کنیم.

می توانم بگویم تا حدود یکی دو دهه پیش، مقدار تحولات و تغییرات در اجتماع، کسب و کار، تکنولوژی و … آن قدر شتاب و گستره یا اندازه نداشت که آن مقدار توانایی، دانش یا مهارت حل مسئله‌ای که ما دارای آن بودیم کفایت حل مسایل را نکند. یعنی سطح مهارت ما در حل مسایل با سطح مورد نیاز، فاصله و شکاف زیادی با مسایلی که به طور معمول با آنها مواجه می شدیم پیدا نکرده بود. به هر صورت، یادگیری طبیعی و روزانه ما، سیستم آموزش و پرورش، تحصیلات عالی، آموزش های سازمانی یا مطالعاتی که انجام می دادیم و محتواهایی که تألیف و ارائه می شدند باعث می شدند فاصله آن قدر زیاد نشود که تبدیل به شکافی بزرگ شود. اما الان تبدیل به شکاف بزرگی شده است.

اهمیت داشتن دانش و مهارت حل مسئله و ارتقاء و به روز آوری آن

بیایید با هم یک مقایسه ساده انجام بدهیم. اگر در سازمان و شرکت خود هم اکنون در پست های مدیریتی هستید به صورت نسبی با احتمال بیشتر در دهه چهارم یا بالاتر زندگی خود قرار دارید، طبیعی است که دو سه دهه پیش را زندگی کرده اید. یعنی در موقعیتی هستید که بتوانید مقایسه های مد نظر پرسش ها را انجام داده و به این سوال ها پاسخ دهید. در غیر این صورت مدیری جوان هستید.

پرسش ها اینها هستند.

• آیا آن طور که مدیر و سرپرست شما با شما و همکاران تان، تعامل و رفتار می کرده شما می توانید هم اکنون با نیروها و کارکنان خودتان برخورد کنید؟
• مثلا آیا همان طور که شما اضافه کاری در سازمان می ماندید یا مرخصی می گرفتید هم اکنون می توانید به نیروهایتان بگویید چنین یا چنان کنند؟
• آیا به همان صورت که معلمان با شما یا با ما در کلاس و مدرسه برخورد می کردند، شما می پذیرید و اجازه می دهید که معلمان با فرزندان شما برخورد کنند؟
• آیا تعدد، اندازه یا پیچیدگی مسایل و همچنین توانایی ما در انتخاب و به کارگیری راه حل ها و اثربخشی راهکارها در شرایط کنونی با دو سه دهه پیش، مشابه یا حتی قابل مقایسه هست؟

همین پرسش ها به سادگی نشان می دهند که چه تغییرات بزرگی ایجاد شده اند. چه قدر اجتماع، فرهنگ، مقررات، کسب و کارها و تفکر و رفتارها تغییر کرده اند. تغییرات واقعا شگرف پیش آمده حاصل از تحولات تکنولوژی های ارتباطی، وقوع پاندمی، تغییرات اقلیمی و رویدادهای سیاسی اخیر را مورد پرسش قرار ندادم.

حال شما بگویید اگر . . .

• سازمانی، همان مدل سازماندهی و ساختار سازمانی را دارد که یکی دو دهه پیش داشته است.
• همان ترکیب هیئت مدیره، همان خط مشی، روش ها و دستورالعمل ها و همان رویکرد مدیریتی دارد که مدت ها پیش از این داشته است.
• با همان روش و فلسفه کاری یا حتی با همان تفکر و نگرش مدیر عامل یا مدیریت ارشد، هم اکنون سازمان را اداره می کند.

یا همه این همان ها، مشابه این کار بی‌منطق نیست که یک کشتی یا قایق دارد در مسیر پیش رو به صخره برخورد می کند و ناخدای کشتی، مسیر را تغییر نمی دهد؟

دانشی که دیروز یاد گرفتیم، مهارت حل مسئله ای که پیش تر به دست آورده ایم و روش های حل مسئله ای که آنها را از حفظ کرده ایم، برای حل کردن مسایل دیروز بوده و برای حل کردن مسایل همان پیش‌تر از این بوده است. حل کردن مسئله های امروز، مهارت و دانش خاص و متناسب امروز را طلب می کند.

بی راه نیست که یونسکو سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل به صورت مدام بر آموزش حل مسئله تأکید می کند. بی دلیل نیست که سازمان بهداشت جهانی هر سال که می گذرد، مهارت های حل مسئله، مهارت تفکر انتقادی و مهارت خلاقیت و نوآوری را در مهارت های توصیه شده برای زندگی بهتر، همیشه جای می دهد و هر سال هم رتبه آنها را بالا و بالاتر می برد.

برای عملکرد شغلی بهتر، برای موفقیت در کسب و کار، برای بهبود زندگی اجتماعی و زندگی خانوادگی و فردی خود باید مهارت حل مسئله متناسب با مسایل روز و امروز را به دست بیاوریم. با تغییرات مداوم در تعدد و پیچیدگی مسایل ما هم باید مهارت های بیشتری به دست بیاوریم باید دانش حل مسئله خود را عمق ببخشیم و کیفیت روش های حل مسئله را ارتقاء بخشیم (upgrade). باید جعبه ابزار حل مسئله خود را به روزآوری کنیم (update). این یک توصیه نیست. این یک باید است.

ارتقاء مهارت حل مسئله از تازه کار و سطح پایه تا کارشناس خبره و سطح بالای مهارت – سطوح مهارت در حل مسئله