یک روش خلاقانه برای حل مسئله - تکنیک تعریف مسئله دانکر

در روش های حل مسئله، یک روش خلاقانه حل مسئله وجود دارد که از رویکردی جالب برای بیان مسئله و تعریف آن استفاده می کند و به واسطه همین رویکرد برای تعریف مسئله، راهکارها و راه‌حل‌هایی را پیش روی حل کننده مسئله نمایان می سازد که به طریقی دیگر شاید نشود.

روش دانکر از جمله روش های تعریف مسئله و بیان آن به شمار می آید. شنیده اید که نیمی از پیمودن راه و مسیر حل مسئله در گرو تشخیص دقیق و بیان صحیح مسئله (مسئله اصلی) می باشد. آن چه به صورت کلی و در نگاه اول با آن روبه‌رو هستید، مسئله ظاهری یا مسئله ادراک شده perceived problem است. شما پیش از برداشتن گام های بعدی برای حل مسئله بایستی اطمینان حاصل کنید که می دانید مسئله اصلی چیست؟ متوجه شده اید که اصل مسئله کجاست؟ و مشکل اساسی چه چیزی هست؟

در غیر این صورت، گمراهی و تلاش برای حل یک مسئله اشتباهی و یا ابهام در رفع مشکل، کمترین پیامد و آسیب این وضعیت خواهد بود.

در آموزش حل مسئله و در جلسه های آموزشی خلاقیت، حل مسئله و مشاوره مدیریت و … با هدف ارتقاء مهارت حل مسئله، تأکید شده و می شود که مسئله را از جنبه های مختلف ببینید و زاویه دید و نحوه نگاه خود به موضوع و مشکل را تغییر بدهید تا بتوانید به درکی همه جانبه و فراگیر از مسئله برسید و با استفاده از فهم مناسب موضوع آن را بهتر اداره کرده و حل نمایید. با این همه، معمولا نحوه عملی این تغییر موضع، یا زاویه دید به صورت مفهوم بیان نمی شود. تکنیک دانکر می خواهد همین کار را انجام دهد.

روش حل خلاق مسئله – روش حل مسئله دانکر

روش حل مسئله دانکر یا متد تعریف و بیان مسئله با مدل دانکر یکی از روش های اجرایی و عملی تغییر زاویه دید است. حتما راه‌ها و روش های حل مسئله دیگری هم وجود دارد که در فرصت های بعدی در خصوص آنها هم صحبت خواهم کرد (قلمی خواهم نمود).

در روش دانکر به شما گفته می شود آن‌چه به عنوان مسئله ادراک شده یا مسئله ظاهری (وضعیت حاضر)، بیان گردیده یا خودتان تشخیص داده اید را در نظر بگیرید، حالا به جای آن که راهکارهایی برای حل این مسئله و راه‌حل هایی جهت رسیدن به وضعیت و موقعیتی که این مسئله، حل شده باشد، بیابید، تصور کنید که به آن شرایط نرسیده و آن مسئله اولیه و ظاهری حل نشود، چه کار باید بکنید که شرایط کلی، ok و مناسب باشد و مشکلی پیش نیاید.

آموزش حل مسئله و مهارت حل مسئله دوره آموزشی روش های حل مسئله و یک روش خلاقانه برای حل مسئله تکنیک تعریف و بیان مسئله دانکر

آموزش حل خلاق مسئله – حل مسئله تکنیک تعریف و بیان مسئله دانکر

قدری پیچیده بود؟ درست است و حق با شماست.

به جای توضیح بیشتر و احتمالا ابهام بیشتر، بگذارید با هم مثالی را مرور کنیم. (۱)

مثال روش حل خلاق مسئله – حل مسئله دانکر

تصور بکنید که یک شرکت کشت و صنعت برای نگهداری و مدیریت بخشی از آب مورد نیاز خود، یک استخر بزرگ در محدوده زمین های کشاورزی و نزدیک به کارخانه ایجاد کرده است. بعد از آب‌گیری و استفاده از آن، تعداد زیاد موش های صحرایی مرده در سطح آب استخر مشاهده می شود که بنا به مسایل بهداشتی برای شرکت، مسئله‌ساز است. حل این مسئله به یکی از واحدهای سازمان سپرده می شود.

مسئله اولیه و ظاهری (وضعیت فعلی) در این داستان چیست؟

حضور و وجود موش در آب استخر که منجر به از بین رفتن موش ها و ایجاد مشکلات بهداشتی در آب می شود.

حل مسئله در نظر اول چه می تواند باشد؟

بله، البته که بسیار زیاد هستند.

بلندتر کردن دیواره لبه استخر
تغییر طرح دیواره به صورتی که موش ها نتوانند از آن بالا بیایند و داخل استخر بروند
ایجاد تور سیمی
وصل کردن برق به تور سیمی
سم ریختن اطراف آن
پایین بردن دیواره در زیر زمین و داخل خاک که از طریق سوراخ کردن و تونل زدن هم موش ها نتوانند وارد شوند
و . . .

مسئول حل مسئله یا تیم مسئول پس از فهرست کردن ایده های حل مسئله، به ارزیابی راهکارها می پردازد. یعنی با بررسی شرایط فنی و اجرایی، هزینه و زمان پیاده سازی هر یک از طرح ها و همچنین برآورد و پیش بینی اثربخشی احتمالی هر یک از آنها با در پیش گرفتن رویکرد منطقی و تحلیلی می تواند یکی از آنها را انتخاب کند تا اجرا شوند.

روش حل مسئله ای که تاکنون استفاده شده روش عادی و روتین حل مسئله است یعنی روش تفکر همگرا، روش تفکر تحلیلی و منطقی.

حالا تیم بنا به اراده راوی کل، تصمیم می گیرد روش خلاقانه حل مسئله را هم امتحان کند. آموزش های لازم را از یک مدرس حل مسئله یا توصیه‌ها و راهنمایی‌های لازم را از مشاور و مربی حل مسئله دریافت می کنند و می خواهند از روش دیاگرام دانکر برای تعریف و بیان دقیق مسئله اصلی استفاده کنند.

بالاتر دیدید که روش دیاگرام دانکر، می گوید؛ تصور کنید که مسئله ظاهری و اولیه، پابرجا باشد و ما به وضعیت مطلوب اولیه نرسیم اما کاری کنید که به صورت کلی مشکلی پیش نیاید و شرایط خوب و مناسب باشد. (هنوز هم باید حس ابهام را داشته باشید)

بیایید تصور کنیم . . .

باید بپذیریم که موش ها بیایند و در استخر بیفتند. حالا کاری کنید که مسئله حادی پیش نیاید و شرایط ok باشد. می دانید که موش ها شناگران بدی نیستند. یعنی خود به خود غرق نمی شوند. چون نمی توانند خارج شوند، دست و پا زده، انرژی‌شان تحلیل رفته و غرق می شوند.

شاید این که خودشان می آیند را نتوانیم به روشی ساده و کم هزینه متوقف کنیم (بیشتر روش های بالا کلی مواد، تجهیزات و خدمات نیاز دارند) اما می‌توانیم کمک‌شان کنیم بعد از این که آبی نوشیدند و تنی به آب زدند، بتوانند خارج شوند.

با رویکرد خلاقانه دانکر به نظر می آید که مسئله اصلی که باید روی حل آن متمرکز شد نه جلوگیری از ورود که باید تسهیل خروج موش‌ها باشد. یعنی باید کاری بکنیم بدون این که مسئله ظاهری اولیه (ورود و حضور موش ها) حل بشود، مسئله و مشکل خاصی پیش نیاید که در این جا مشکلات بهداشتی وجود موش های مرده در آب است.

از همین رو و با استفاده از بیان و تعریفی از مسئله که روش دانکر به ما داد، چند تخته در قسمت های مختلف در سطح آب گذاشته شد که یک سر آن بالاتر از لبه استخر قرار داده شد. نتایج میدانی در کوتاه مدت نشان داد که تعداد موش های مرده مشاهده شده در سطح آب با روند بسیار خوبی کاهش پیدا کردند.

در این مختصر، سعی شد که به صورت کلی مفهوم روش دانکر بیان شود. بدیهی است که شرح کامل آن جایگاهی وسیع‌تر می‌طلبد. مثالی دیگر یا بهتر است آن را یک تمرین در نظر بگیریم. طرح موضوع زیر را مطالعه کرده و همین مسئله یا موضوعی مشابه را به صورت تمرین انجام داده تا روش و نکته های مطرح شده را بهتر درک و دریافت نمایید. سعی کنید ذهن خود را دچار و درگیر مفهوم کنید.

واحد منابع انسانی سازمانی، در پی حل مسئله غیبت کارکنان است. با رویکرد و تفکر همگرا، همه نگاه و نوک تیز توجه به کاهش عدد شاخص غیبت است اما اگر می خواهید دایره تفکر و پهنه و گستره توجه و تمرکز خود را فراخ‌تر و وسیع تر نمایید و راه حل های احتمالی دیگر را نه گزینش و اجرا که حداقل بررسی و تحلیل نمایید می توانید از رویکرد تفکر واگرا، مدل دیاگرام دانکر و دیگر روش های حل خلاقانه مسئله استفاده کرده تا پیش از آن که هر راه‌حلی را به کار بسته و اجرا نمایید، دست کم تعداد بیشتری گزینه option را دیده و بررسی کرده باشد.