مصرف کنندگان داخلی و مشتریان صادراتی بیش از گذشته به شرکت های دوستدار محیط زیست و محصولات سازگار با مسائل زیست محیطی، اهمیت می‌دهند

محیط زیست و مسائل زیست محیطی، هم اکنون در افق دید و بینش ما قرار گرفته اند

در مطلب “محیطی که در آن قرار داریم، سریع‌تر از همیشه تغییر می‌کند، تحول در روندها و الگوهای اجتماعی و فرهنگی و تأثیری که بر مسائل اقتصادی، صنعتی و کسب و کارها می‌گذارند” ، به چند عامل تغییر و تحولاتی که در پی آن ها می آید اشاره کردیم. یکی از آن موارد، افزایش آگاهی مردم و مهم تر شدن محیط زیست نزد افراد جامعه می باشد.

این نکته دور از ذهن نیست که نگرش و تفکر مخاطبان، مشتریان و مصرف کنندگان با روندی فزاینده در حال تغییر است و به سطحی از بینش رسیده است که بسیار بیشتر از گذشته به محیط زیست و تأثیر مخربی که داریم بر آن می گذاریم، توجه می شود. محل عینیت یافتن این ذهنیت می تواند در جایگاهی باشد که با کسب و کارها ارتباط پیدا می کند، یعنی مشتریان هنگام بررسی و تحلیل به جهت این که محصول کدام تولیدکننده را برای خرید انتخاب نمایند یا خدمات کدام شرکت را برگزینند، برخی مسائل مرتبط با محیط زیست را در نظر می گیرند. این ملاحظات زیست محیطی می تواند در دو شکل نزدیک و مرتبط به هم، خود را نشان دهند.

الف- وجهه و خوش نامی شرکت در حیطه محیط زیست

نام خوش سازمان در توجه به جنبه های زیست محیطی کسب و کار خود و رعایت مسائلی که باعث می شود عملیات و فرآیندهای کاری آن شرکت، حداقل تأثیرگذاری منفی را روی محیط زیست داشته باشد.

ب- سازگاری محصول و خدمات شرکت با مسائل زیست محیطی

خود آن محصول که پس از خروج از کارخانه و در طی مراحل مختلف چرخه حیات محصول، چه مقدار عوارض منفی و آسیب، برای محیط زیست به صورت بالفعل و بالقوه دارد؟ آن محصول و یا خدمات ارائه شده، چه قدر الزامات و نیازمندی های زیست محیطی را برآورده و رعایت می کند؟

*******

تأثیر عملی و تجاری دغدغه های زیست محیطی بر کسب و کارها

طرح ریزی و اجرای اقداماتی در دو حوزه بالا، مخصوصا برای شرکت های صادرکننده محصولات و خدمات به کشورهای دیگر (که معمولا بیشتر از ما به محیط زیست، اهمیت می دهند) مسئله ای بسیار حیاتی می باشد. نیک می دانید که در کشورهای توسعه یافته و همچنین در حال توسعه، میزان اهتمام کسب و کارها برای ارائه تصویری مهربان با محیط زیست از شرکت و برند خود، یک مزیت رقابتی قدرتمند و عاملی تأثیرگذار می باشد.

این نکته صحیح است که سطح بالای جریمه های انتشار آلاینده ها، بستن مالیات های سنگین بر روی حامل های انرژی با منشأ فسیلی و . . . در کشورهای توسعه یافته از عوامل ابتدایی اقبال شرکت های تجاری به رعایت مسائل زیست محیطی بود اما هم اکنون فشار سنگین افکار عمومی و رسانه ها و همچنین شخصیت و رفتار مشتریان و مصرف کنندگان است که به لحاظ مسائل تجاری، عملکرد مالی و سودآوری، مدیران ارشد و صاحبان صنایع و کسب و کارها را به طرفداران محیط زیست بدل نموده است.

تولیدکنندگان و ارائه دهندگان خدمات در کشور ما که برای مشتریان و مصرف کنندگان داخلی محصولات و خدمات، تأمین می کنند به تدریج در حال مشاهده نشانه های این موضوع در جامعه ایران نیز می باشند. هم اکنون، واژه و عبارت مسئولیت اجتماعی نزد بسیاری از مدیران و کارشناسان شرکت ها و همچنین اقشار تحصیل کرده و با مطالعه، مفهومی ناشناخته نیست و از شایستگی شماست که می دانید بخش عمده ای از ایفای نقش و مسئولیت اجتماعی واحدهای کسب و کار و بنگاه های اقتصادی، همین اهتمام واقعی به محیط زیست و محل زندگانی خود ما است.

به همین خاطر، در ادامه برخی اقدامات را با هم مرور می کنیم تا پیش از آن که بیشتر از این زمان و فرصت را از دست دهیم، بشود و بتوانیم مبنایی برای طرح ریزی و اجرای فعالیت های موثر در رابطه با محیط زیست ایجاد نماییم.

الف- برخی اقدامات پیش‌نهادی برای شهرت نیک در حیطه محیط زیست

در حوزه اول (الف) شرکت ها می توانند تدابیر متعددی را اتخاذ نمایند که در فضای اجتماعی و نزد مخاطبان و مشتریان خود به سازمانی شهره شوند که دغدغه مسائل زیست محیطی را دارد. برخی از این اقدامات شامل موارد زیر می شود.

1. به کارگیری و استقرار موثر و اثربخش سیستم های مدیریت زیست محیطی مانند ISO 14001
2. کاهش مصرف انرژی در عملیات و فرآیندهای تولیدی شرکت
3. خرید مواد اولیه و استفاده از محصولات یا خدمات شرکت هایی که خود آنها نیز به محیط زیست اهمیت می دهند
4. مشارکت در برنامه های ملی و منطقه ای مرتبط با نگهداری از محیط زیست و حمایت های فکری، مالی و معنوی از آنها
5. تهیه و ارائه محتوی با موضوع محیط زیست و درج در رسانه های عمومی و مجازی منتسب به شرکت مانند وب سایت رسمی سازمان، صفحات مجازی وابسته و غیره
6. ارائه هدایای تبلیغاتی و اشانتیون ها با پیام های زیست محیطی
7. ترویج وسایلی که در اقدامات مفید و مناسب زیست محیطی، کاربرد دارند مانند کیسه های پارچه ای دائمی جایگزین کیسه های نایلونی و پلاستیکی

ب- طرح ها و اقداماتی برای سازگاری بهتر محصول و خدمات شرکت با مسائل زیست محیطی

در زمینه و موضوع دوم (ب) که مریوط به محصول تولیدی شرکت ها یا خدمات ارائه شده توسط سازمان ها می باشد هم برنامه ها و اقدامات متنوعی را می توان در نظر گرفت. اقدامات حوزه عملیات و فرآیندهای سازمان و هم برنامه های مربوط به محصولات (که در ادامه مرور می کنیم)، را بایستی ابتدا به صورتی منسجم، طراحی و برنامه ریزی نمود و سپس برای عملیاتی کردن آن ها همت گماشت و قدم های لازم را برداشت. اقدامات پیشنهادی در خصوص سازگار کردن محصولات و خدمات با محیط زیست، به این شرح می باشند.

1. توجه کنیم و سعی نماییم که مواد اولیه یا قطعات و اجزائی که در محصول به کار می بریم، کمترین آسیب و خسارت را به محیط زیست وارد کرده و بیشترین سازگاری را با مسائل زیست محیطی داشته باشند.

بدیهی است که مقدمات این فعالیت، باید در هنگام طراحی محصول در نظر گرفته شود. همچنین این مسأله، امری نسبی است که در مقام مقایسه با مواد یا قطعات مشابه و جایگزین بایستی در نظر گرفته شود.

2. طرح و اقدامی برای محصول پس از استفاده در نظر گرفته شده باشد که چگونه دفع، بازفرآوری یا تفکیک می شود؟
3. محصول، طوری طراحی و ساخته شده باشد که اگر حتی در طبیعت هم رها شود باعث آسیب به جانداران (پرندگان و حیوانات) نشود.
4. از مواد و ملزوماتی برای بسته بندی استفاده شود که دوره تجزیه طولاتی نداشته باشند.

مانند پلاستیک های زیست تخریب پذیر که انواع با کیفیت و مرغوب آن دارد به سرعت جای خود را باز می کند. به عنوان مثال در کشور ترکیه بسیاری از تولیدکنندگان، جنس پلاستیک بسته بندی محصولات خود را از نوع “پلاستیک های زیست تخریب پذیر” انتخاب می کنند. در کشور خودمان نیز برخی شرکت ها در این مهم، پیشرو شده و از همین نوع بسته بندی استفاده می کنند.

5. حتی الامکان، بسته بندی طوری باشد که برای حمل و جابجایی آن در حجم های مختلف، نیاز به وسایل جداگانه مانند کیسه ها و جعبه های پلاستیکی و غیره نباشد.
6. کلیه اقداماتی که شرکت ها و سازمان ها در مورد محصولات و خدمات خود صورت می دهند در قالب محتوایی جالب و خواندنی، به همراه محصول یا در رسانه های مرتبط و مناسب، به مشتریان و مصرف کنندگان اطلاع رسانی شود.
7. دفع، امحاء یا بازفرآوری آن چه پس از استفاده یا مصرف از محصول می ماند (که سعی شود کمترین حجم و مقدار را داشته باشد) نیازمند صرف مقدار زیادی انرژی نباشد.
8. هنگام طراحی مفهومی محصول و طراحی محصول برای ساخت و تولید، جنبه های زیست محیطی مراحل مختلف چرخه حیات محصول در نظر گرفته شود و حتی الامکان برای هر مرحله، تدابیر مناسب اتخاذ شود.