ارزیابی اثربخشی آموزشی را برای چه دوره های آموزشی باید انجام دهیم؟

ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی

واحد منابع انسانی و قسمت آموزش شرکت با هدف ارتقاء دانش و توسعه مهارت های اجرایی کارکنان، نسبت به نیازسنجی آموزشی، برنامه ریزی و برگزاری دوره های آموزشی داخلی یا خارج از سازمان اقدام می کند. طبیعتا از صرف هزینه، اختصاص زمان و منابع دیگر، هدف و منظوری داریم که در خصوص دوره های آموزشی، انتقال محتوای آموزش به محل کار یا همان اثربخشی دوره می باشد.

در این حوزه، قدری سردرگمی وجود دارد. چندباره دیده ام که مسئول آموزش شرکتی در حال انجام پروسه ارزیابی اثربخشی یک دوره آموزشی است و در حالی که یک دستورالعمل یا روش مدون در دست دارد، نمی داند که دقیقا چه‌گونه بایستی اثربخشی دوره آموزشی را سنجیده و اثربخشی یا عدم اثربخشی آن را تعیین و اعلام کند؟

در واقع ما دچار مقداری انحراف از درک صحیح فرآیند ارزیابی اثربخشی آموزشی شده ایم. اینجا یک پرسش مهم و اساسی وجود دارد که بایستی پیش از این پرسیده می‌شد. سوال اصلی ابتدا به ساکن این است که اصلا برای چه دوره هایی باید ارزیابی اثربخشی انجام شود؟ یا می تواند انجام شود؟ مسئول آموزش نیاز دارد بداند که برای کدام یک از دوره های آموزشی که برای کارکنان سازمان برگزار کرده است، بایستی فعالیت ارزیابی و سنجش اثربخشی را انجام دهد؟

دوره های آموزشی آگاهی دهنده در برابر دوره های آموزشی مهارتی

یک رویکرد ساده به این پرسش، پاسخ می دهد. جواب این است که ما دوره‌های آموزشی را به دو دسته تقسیم می‌کنیم. دسته اول، دوره‌های آموزشی است که ماهیت و هدف آن‌ها آگاهی‌دهی و اطلاع‌رسانی می باشد. دسته دوم نیز دوره‌های آموزشی است که برای ارتقاء مهارت‌های کاری و توانایی‌های تکنیکی و فنی کارکنان برنامه‌ریزی و اجراء می‌شوند.

آن چه مسئولان آموزش را دچار مسئله و سردرگمی می کند و باعث می شود که در ارزیابی اثربخشی بعضی دوره‌ها ندانند که دقیقا چه‌گونه باید آیتم‌های اثربخشی را ارزش‌گذاری کنند این است آن دوره آموزشی، اساسا از نوع دوره‌های آگاهی‌دهنده – informative است. محتوا، مطالب و موادی که در این دوره ها ارائه می شود با هدف آشنا کردن افراد با موضوع آموزش می باشد و الزامی به سنجش اثربخشی این دوره‌ها وجود ندارد.

در مقابل، دوره‌های آموزشی مهارت‌محور هستند که برای ارتقاء مهارت‌های کاری و افزایش سطح عملکرد کارکنان طراحی و اجراء شده‌اند. برای این دوره‌ها می‌توان مراحل مختلف ارزیابی اثربخشی همچون روش چهارسطحی مدل کرک پاتریک یا روش پنج مرحله ای مدل فیلیپس (بازگشت سرمایه آموزش) را با سنجیدن پارامترها و عوامل مرتبط انجام داد و نهایتا تعیین نمود که دوره آموزشی، اثربخش بوده است؟ یا این که چه مقدار اثربخشی داشته است؟

روش چهارسطحی مدل کرک پاتریک برای ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی

واکنش، سطح اول ارزیابی اثربخشی آموزش

برای دوره‌های آموزشی آگاهی‌محور، انجام مرحله ابتدایی سنجش اثربخشی آموزش که مربوط به ارزیابی سطح اول، یعنی واکنش فراگیران نسبت به مدرس، محتوا و شرایط برگزاری دوره آموزشی می‌باشد، کفایت می‌کند. فراگیر بایستی حس مثبتی نسبت به کلاس و جلسه‌ای که در آن شرکت کرده، داشته باشد تا شرط لازم اثربخش بودن دوره آموزشی محقق گردد.

حتی برای دوره‌های آموزشی مهارت‌محور هم که چهارسطح یا پنج مرحله ارزیابی اثربخشی را بایستی انجام دهیم، اگر نتایج سنجش سطح اول، مثبت نباشد یعنی اگر یکی از افرادی که در دوره شرکت کرده، تجربه ناخوشایندی از حضور در کلاس را گزارش کرده است، شاید نیاز نباشد که سطوح و مراحل بعدی ارزیابی اثربخشی آموزشی را برای وی انجام دهیم زیرا که به احتمال زیاد این دوره آموزشی برای آن فرد مشخص، اثربخش نخواهد بود.

روش پیشرفته‌تر پنج سطحی مدل فیلیپس (بازگشت سرمایه – ROI – آموزش) برای ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی