بررسی ضرورت‌ها و دلایل به‌کارگیری، مزیت‌ها و آسیب‌های دوره‌های آموزش حین کار

آموزش حین کار چیست؟

به یادگیری کارکنان کم‌تجربه در محیط کار که با مشاهده عملکرد همکاران باتجربه، سرپرستان و مدیران و تلاش برای تقلید رفتار آنان روی می‌دهد، آموزش حین کار (آموزش ضمن خدمت) اطلاق می‌گردد. روش آموزش حین کار، یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش‌های آموزشی غیررسمی در شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌باشد. (*)

این روش به این علت که ضرورتا به عنوان بخشی از برنامه آموزشی رخ نمی‌دهد و مدیران، همکاران و مربیان به عنوان مدرس ایفای نقش می‌کنند اغلب به عنوان آموزشی، غیررسمی محسوب می‌شود. شایسته گفتن است که اگر رویه انجام آموزش حین کار – on the job training ، بیش از حد غیررسمی و غیرساختارمند درنظر گرفته شود، یادگیری اتفاق نمی‌افتد و شکل نخواهد گرفت.

روش های آموزش، آموزش حین کار و آموزش های خارج از محل کار

انواع روش های آموزش : دوره های آموزشی حین کار و آموزش های خارج از محل کار

دلایل برنامه ریزی و اجرای آموزش حین کار

در چه مواقعی از رویه آموزشی حین کار، استفاده می کنیم؟ این روش بیشتر در زمان‌هایی همچون موارد زیر به کار گرفته می‌شود.

آموزش کارکنان تازه استخدام شده
افزایش و توسعه مهارت‌های کارکنان شرکت (پرسنل باتجربه)
زمانی که فن‌آوری جدیدی به کارکنان معرفی می‌شود مثل این که شرکت تجهیزات جدیدی را برای انجام فرآیندهای تولیدی یا عملیات و خدمات خود به‌کار می‌گیرد.
آموزش چندجانبه کارکنان در یک واحد کاری و هماهنگ کردن کارکنان منتقل شده با شغل جدیدشان (جابه جایی افقی و یا ارتقاء به شغل رده بالاتر)
و مواردی خاص که واحد مرتبط یا واحد منابع انسانی به صورت اقتضایی تشخیص می‌دهند

مزایای روش آموزشی حین کار

روش آموزش حین کار شکل‌های گوناگونی دارد که شامل برنامه‌هایی مانند یادگیری خودراهبر و دوره کارآموزی یا کارورزی می‌شود. روش آموزش حین کار، مزایای متعدد و قابل توجهی نسبت به سایر روش‌های آموزشی دارد. برخی مزیت های آن را در ادامه مطرح می‌کنیم.

این روش دارای قابلیت‌های مختلفی می باشد به طوری که امکان اعمال تغییر در آن براساس تجربیات و توانایی‌های کارآموزان وجود دارد.
با توجه به این نکته که روش آموزش حین کار با استفاده از ابزارهای واقعی کاری و عملیاتی رخ می دهد، آموزش‌های دریافت شده بلادرنگ قابل عملیاتی شدن بوده و فراگیران می توانند بلافاصله پس از اتمام دوره آموزش حین کار، دانش و مهارت‌های فراگرفته شده را بر روی کار اصلی اجرا کنند.
نتیجه و پیامد نکته قبلی می تواند این باشد که فراگیران و کارآموزان انگیزه مناسبی برای یادگیری خواهند داشت.
تصمیم گیری برای برنامه ریزی و اجرای آموزش های حین کار، به معنای صرفه جویی شرکت‌ها در بردن پرسنل و کارکنان به مراکز آموزشی (که ممکن است از محل شرکت بسیار دور باشند)، استخدام مدرس، اجاره فضاها و امکانات آموزشی و دادن شهریه‌های بعضا سنگین می‌باشد.
روش آموزش حین کار در هر زمانی قابل اجراء است و با توجه به اینکه مدرسان شامل همکاران و مدیران می‌شوند همواره در دسترس هستند.
و در نهایت روش آموزش حین کار از مولفه‌های کاری واقعی مربوط به شغل استفاده می‌کند و در نتیجه مهارت‌های یادگرفته شده در اثر این روش به آسانی به کار اصلی کارکنان منتقل می‌گردند.

روش آموزش حین کار در مقایسه با سایر روش ها به سرمایه زمانی و همچنین مالی (از نظر مواد اولیه، حقوق مدرسان یا طراحان دوره‌های آموزشی) کم‌تری نیاز دارد و از این رو روش جذابی محسوب می شود. مدیران یا همکارانی که اطلاعات کاری خوبی دارند به عنوان مدرس مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نتیجه اجازه دادن به آنان برای هدایت آموزش به شیوه دلخواه خود، آموزش را جذاب می کند.

آسیب‌ها، نقاط ضعف احتمالی و مشکلات آموزش حین کار

با این حال، نگرش غیر ساختارمند به روش آموزش حین کار نقاط ضعفی به دنبال دارد، که برخی از آن‌ها به این شرح می‌باشند :

مدیران و همکاران ممکن است از شیوه و فرآیند یکسانی برای انجام کار استفاده نکنند.
کارکنان با تجربه‌ای که آموزش می‌دهند، ممکن است به همراه مهارت‌های مفید، عادات بد و نامطلوب رفتاری یا ذهنیت‌های نامناسب را نیز منتقل نمایند. (خصوصا به کارکنان جدید و تازه استخدام شده)
ممکن است مدرسان از اثر مهم و چشم‌گیر نمایش، تمرین و بازخورد در آموزش حین کار مطلع نباشند.

روش غیرساختارمند آموزش حین کار می تواند به شکل‌گیری کارکنانی با آموزش ضعیف، کارکنانی که از روش‌های غیرکارآمد و خطرناک برای تولید محصول یا ارائه خدمتی استفاده می‌کنند و محصولات یا خدماتی که از نظر کیفیت متفاوت هستند، منجر شود. روش آموزش حین کار در صورت ساختارمند بودن روشی مناسب، مطلوب و اثربخش است.

در مطلبی دیگر در مورد نحوه برنامه‌ریزی و اجرای آموزش حین کار به صورتی سیستماتیک و نظام‌مند، نکات اصلی و مهم را مورد بررسی قرار خواهیم داد.