از شاخص های اندازه گیری سطح عملکرد فرآیند تولید در شرکت های صنعتی، کدام ها کلیدی تر و مهم تر هستند؟
شاخص های کلیدی عملکرد تولید برای اندازه گیری سطح عملکرد فرآیند تولید
تعریف و ارائه شاخص های اندازه گیری سطح عملکرد فرآیند تولید برای تحت کنترل گرفتن عملیات کسب و کار سازمان با هدف تعریف شرایط موجود، شناسایی مشکلات احتمالی و در صورت امکان طرح ریزی برنامه هایی برای بهبود این فرآیند صورت می گیرد.
با تعریف شاخص های اندازه گیری عملكرد، میزان اثربخشی و كارایی فرآیند را می توان محاسبه نموده و با محاسبه این شاخص های كلیدی، امكان برنامه ریزی، اجرا و بازبینی و اقدام اصلاحی به وجود می آید و تنها در این صورت است كه برنامه های مدیریت عملكرد و بهبود، پشتیبان مناسبی به لحاظ اطلاعات موثق پیدا کرده و و نتیجه بخشی آنها افزایش می یابد.
در این جا چند شاخص ارائه می گردد و نحوه محاسبه برخی از آن ها نیز توضیح داده می شود. به طور خلاصه اگر چند شاخص مهم را بخواهیم نام ببریم باید شاخص های راندمان، دوباره كاری، ضایعات، OEE و همچنین سرانه تولید را ذکر کنیم. شاخص های دیگری را هم می توان تعریف و طراحی نمود اما به علت عمومی بودن این شاخص ها و کاربرد آنها برای بسیاری از صنایع تولیدی به ذکر و تشریح چند شاخص مهم تر بسنده می کنیم.
برخی از شاخص های کلیدی عملکرد Key Performance Indicator برای فرآیندهای تولیدی
-
راندمان
-
دوباره كاری / بازكاری Rework
-
نفرساعت سرانه تولید
-
PPM داخلی
-
ضایعات
-
شاخص اثربخشی کلی تجهیزات OEE
-
درصد پرت مواد اولیه
-
شاخص بهره وری عوامل جزئی تولید شامل نیروی انسانی، دستگاه ها و ماشین آلات، مواد اولیه، انرژی و . . .
-
شاخص بهره وری کل
-
درصد تحقق برنامه تولید
-
درصد توقفات خط تولید
-
میانگین زمان های تعویض قالب و تغییر خط تولید
-
دوره گردش موجودی در فرآیندهای تولید
شاخص های کلیدی عملکرد تولید برای اندازه گیری سطح عملکرد فرآیند تولید
تشریح برخی از شاخص های کلیدی عملکرد تولید برای اندازه گیری سطح عملکرد فرآیند تولید
راندمان
شاخص راندمان جزء شاخص های کلیدی عملکرد تولید می باشد. مطابق تعریف عمومی راندمان و بازدهی هر سیستم دیگر، در اینجا نیز میزان خروجی یک فرآیند به ورودی آن را راندمان می گوییم. در شرکت هایی كه چند نوع محصول مختلف را تولید می كنند محاسبه این شاخص مقداری دقت نظر می طلبد. میزان تولید انجام شده یك محصول را در یك دوره زمانی مثلا یك ماهه، بر توان تولید در همان دوره تقسیم می كنیم که عدد حاصل، راندمان تولید می باشد و با ضرب حاصل كسر در عدد۱۰۰ ، درصد راندمان به دست می آید.
مقدار تولید یا خروجی فرآیند، به راحتی از آمار تولید به دست می آید. توان تولید نیز همان ورودی سیستم می باشد که مفهوم آن توانایی و برآیند ورودی های فرآیند است که شامل نیروی انسانی، تجهیزات، مواد اولیه، دستگاه ها و . . می باشد. این توان تولید یا ظرفیت بالقوه خط تولید با استفاده از روش های زمان سنجی و ظرفیت سنجی به دست می آید. ضمن آنكه اطلاعات فنی مربوط به تجهیزات خط تولید كه سازنده تجهیز، آن ها را در مدارک درج كرده باید مدنظر قرار گیرد.
هر چقدر مقدار محاسبه شده راندمان به عدد ۱۰۰ نزدیكتر باشد نشانگر آن است كه شما از امكانات تولید شامل ابزارآلات اندازه گیری، تجهیزات و دستگاه ها، نیروی انسانی، ابزار آلات تولیدی، مواد اولیه و . . . بهتر استفاده كرده اید و از سرمایه گذاری اولیه و هزینه های جاری، بهره بهتری می گیرید.
دوباره كاری / بازكاری Rework (*)
همین که بخشی از فعالیت های انجام شده برای تولید محصول سالم در بار نخست، تلف شده و محصولی معیوب ایجاد شده است به بهره وری عملیات شرکت، آسیب وارد می کند. موارد بازکاری را در فرآیندهای ساخت و تولید مشخص کنید. این موارد شامل فعالیت های تعمیر، اصلاح و انجام دوباره فرآیندهای ساخت روی محصولات معیوب می باشند. برای محاسبه شاخص، تعداد و آمار قطعات و محصولاتی که روی آنها بازکاری انجام شده را بر حجم کل تولید تقسیم کنید.
مقدار این شاخص برخلاف شاخص راندمان، هر چه كمتر باشد، بهتر خواهد بود و نشانه خوبی از اجرای صحیح و کیفی فعالیت های تولیدی در بار اول می باشد. كاهش هر میزان از دوباره كاری به معنای افزایش همان میزان در راندمان تولید می باشد. یعنی شما به جای انجام دوباره مراحل تولیدی برای تعدادی محصول معیوب، همان وقت، منابع و امکانات را برای صرف تولید محصولات سالم دیگر می كنید.
ضایعات (*)
مقدار ضایعات یک شرکت فقط نشان دهنده میزان محصولات معیوب آن سازمان نیست بلکه شاخصی است بسیار مناسب كه به طور شفاف می گوید تا چه حد در اجرای سیستم های مدیریت کیفیت، موفق عمل كرده اید؟
ضایعات، محصولاتی هستند كه عیوب به وجود آمده در آنها در حدی نیست كه قابل اصلاح، تعمیر و بازكاری باشند. ضمنا محصولات با درجه كیفی پایین تر که ممکن است با قیمتی کمتر از بهای محصولات سالم به فروش رسد را جزء آمار ضایعات محسوب نمایید.
آسیب های ناشی از ایجاد ضایعات در شرکت های تولیدی با فرآیندهای ساخت گوناگون، کاملا متفاوت می باشد. در یک شرکت ریخته گری، ضایعات تولید شده، دوباره با صرف هزینه ای کم، دوباره قابل استفاده برای تولید محصول سالم می باشد. اما در فرآیندی مانند تولید قطعات لاستیکی، اگر محصولی معیوب گردد، استفاده مجدد از آن امکانپذیر نمی باشد.
PPM داخلی
مشابه شاخص ضایعات از شاخص PPM نیز می توانیم استفاده كنیم. بدین صورت كه تعداد محصولات معیوب و دارای عدم انطباق را تقسیم بر تعداد تولید كرده و حاصل را در عدد یك میلیون ضرب می كنیم. بدین صورت عددی به دست می آید كه آن را PPM می گوییم. یعنی تعداد قطعه ضایعات شده در هر یک میلیون قطعه. part per million . این، شاخصی استاندارد و بین المللی است که امکان مقایسه با شرکت های سطح بالا و در کلاس جهانی را فراهم می آورد.
شاخص های کلیدی عملکرد تولید برای اندازه گیری سطح عملکرد فرآیند تولید
نفرساعت سرانه تولید
این شاخص میزان بهره وری جزئی یكی از عوامل تولید یعنی نیروی انسانی را اندازه گیری كرده و در اختیار ما قرار می دهد. با محاسبه این شاخص می توانید دریابید كه تا چه حد در به كارگیری كارآمد نیروی انسانی جهت تولید با کمیت بالا، موفق بوده اید.
برای محاسبه، میزان تولید انجام شده را بر نفرساعت كاری كلیه پرسنل تولیدی تقسیم کنید. منظور از نفرساعت كاری کل پرسنل، ساعات اضافه كاری نیز می باشد. برای تعیین نفرساعت کل، زمان های مرخصی، تأخیر و غیبت نیز باید كسر گردد، همین طور ساعت توقف خط تولید و بیكاری پرسنل نیز از مجموع ساعت كاری باید كم شود یعنی ساعت های كاری خالص تك تك پرسنل تولید بایستی با هم جمع شود.
محاسبه و تحلیل این شاخص در سازمان های مختلف و حتی در یك سازمان با محصولات گوناگون، شرایط خاص خود را دارد. در بعضی مواقع كاهش یا افزایش این شاخص به علت نیروبری كمتر یا بیشتر یك محصول خاص است. به هنگام تحلیل نزولی یا صعودی بودن نمودار به این مسئه توجه خاص و دقت کافی داشته باشید
شاخص اثربخشی کلی تجهیزات OEE
این شاخص از جمله مهمترین شاخص های کلیدی عملکرد تولید می باشد. اثربخشي کلي تجهيزات شامل سه فاکتور زمان در دسترس، ميزان عملکرد و کيفيت مي باشد. بدين ترتيب امكان مشارکت فراگير تمامی واحدهاي سازمان در تعيين اثربخشي کلي تجهيزات فراهم مي گردد.
نحوه محاسبه اين شاخص به شرح ذيل مي باشد:
کيفيت × عملکرد × در دسترس بودن = اثربخشي کلي تجهيزات
| زمان در دسترس بودن Availability | |||
| زمان توقفات – کل زمان | مدت زمان واقعي کار دستگاه
عامل کاهش اين شاخص توقفات مي باشد |
||
| کل زمان | |||
| عملكرد Performance | |||
| توليد واقعي | ميزان توليد در زمان در دسترس که با استاندارد طراحي شده در دستگاه مقايسه مي گردد.
عامل کاهش اين شاخص، کاهش سرعت مي باشد. |
||
| توان توليد | |||
| کيفيت Quality | |||
| توليد سالم | ميزان کيفيت محصولات توليدي
عامل کاهش اين شاخص، ضايعات و دوباره کاري ها خواهد بود. |
||
| کل توليد | |||
به جز شاخص OEE دو شاخص مشابه دیگر هم هستند که اثربخشی کلی را اندازه می گیرند. شاخص OOE و شاخص TEEP از جمله این شاخص ها هستند. نحوه محاسبه این شاخص ها تا حدودی مشابه است. برخلاف تصور برخی، تفاوتی که در این شاخص ها هست در زمان های توقف نیست. در حداکثر زمانی که به عنوان مخرج کسر برای محاسبه لحاظ می شوند، هست. در شاخص اثربخشی کلی تجهیزات OEE زمان هایی که برای تولید برنامه ریزی نشده اند، لحاظ نمی شود و زمان برنامه ریزی شده تولید به عنوان مخرج و به عنوان کل زمان لحاظ می شود. اما در شاخص اثربخشی کلی عملیات OOE همه زمان کاری شرکت در نظر گرفته می شود. و نهایتا در شاخص TEEP زمان کل همه زمان ۲۴ ساعت ۳۶۵ روز سال لحاظ می شود
درصد پرت مواد اولیه
به ازای مقدار مشخصی مواد اولیه، باید حجم معینی تولید انجام شود که این مقدار در BOM تعریف شده است. این شاخص میزان استفاده حداکثری از مواد اولیه و قطعات نیم ساخته را اندازه گیری می کند.
شاخص بهره وری عوامل جزئی تولید شامل نیروی انسانی، دستگاه ها و ماشین آلات، مواد اولیه، انرژی و …
به صورت مقداری و حجمی یا بر مبنای ریالی، خروجی خط تولید را تقسیم بر ورودی ها بکنید. به عنوان مثال به ازای هر هزار تومان ارزش محصول تولیدی،
چند تومان انرژی مصرف کرده اید؟
چه قدر دستمزد داده اید؟ یا هر هزار تومان دستمزد منجر به تولید چند تومان محصول شده است؟
چه قدر هزینه تعمیرات، استهلاک و نگهداری دستگاه ها و ماشین آلات شده است؟
چه مقدار مواد اولیه خریده و مصرف کرده اید؟
شاخص بهره وری کل
شاخص بهره وری را محاسبه نمایید. کل خروجی خط تولید یعنی ارزش تولید شده را تقسیم بر کل هزینه های تولید کنید و ببینید که با چه نسبتی مقدار سرمایه صرف شده برای تولید، منجر به ارزش افزوده گردیده است؟ به ازای هر هزار تومانی که محصول تولید کرده اید چه قدر هزینه مواد اولیه، نیروی انسانی، تجهیزات و انرژی داده اید؟
درصد تحقق برنامه تولید
چه مقدار از برنامه تولید به صورت حجمی و زمانی تحقق یافته است؟
توقفات خط تولید
درصد زمان های توقف خط تولید بنا به دلایل مختلف از زمان کل در دسترس چه مقدار می باشد؟
میانگین زمان های تعویض قالب و تغییر خط تولید
هر بار که خط نیاز به تعویض قالب همان محصول را دارد و یا محصول تولیدی خط باید تغییر کند، زمانی که آخرین محصول نوع الف تولید شده تا زمانی که محصول نوع ب با راندمان عادی شروع به تولید می کند زمان ست آپ و راه اندازی می باشد. میانگین این زمان ها چه قدر است؟
دوره گردش موجودی در فرآیندهای تولید
به صورت میانگین از هنگامی که محموله های ورودی مواد اولیه و قطعات نیم ساخته وارد خط تولید می شوند تا زمانی که محموله محصول آماده برای ارسال به انبار محصول نهایی تحویل می شود چه مدت زمان تولید می کشد؟
(*) مروری کوتاه بر چند نکته در مورد محاسبه شاخص های کیفی محصول در فرآیندهای تولیدی شامل شاخص های ضایعات و دوباره کاری
با سلام
لطفا” اگر ممکن هست از شاخص های دیگری نیز نام ببرید
با تشکر
برای پایش فرآیند تولید و اندازه گیری سطح عملکرد واحد تولید در شرکت های صنعتی، به طور تقریبی می شود گفت که شاخص های عمومی و نسبتا مهم و رایج فرآیند تولید را بر شمرده ایم.
همچنین سعی شده از هر دو نوع شاخص های سنجش اثربخشی و شاخص های سنجش کارایی در این فهرست بهره ببریم.
با این حال و مطابق فرمایش شما می توان به این فهرست می توان شاخص های بیشتری را اضافه کرد. خصوصا اگر یک صنعت خاص و فرآیندهای تولیدی مشخصی را در نظر بگیریم می شود شاخص های کلیدی عملکرد خاص آن تولید را طراحی و تعریف نمود.
با سلام و احترام
…. هستم؛ از واحد برنامه ریزی شرکت (کارخانه) …. ؛ با عنایت به صحبت های صورت گرفته به آگاهی می رسانم؛ این کارخانه در نظر دارد در خصوص مدیریت ضایعات خط تولید کارخانه،کاهش و کنترل ضایعات، تولید پاک،خدمات و تولید ناب و مباحث مطرح در این زمینه یک دوره آموزشی کاملا کاربردی و اجرایی (نه صرفا تئوریک و سخنرانی) فشرده برای مدیران و کارکنان خط تولید کارخانه برگزار نماید.
لذا خواهشمند است جهت طی مراحل اداری و انجام پروسه قراردادی نسبت به ارسال شرح خدمات دوره،مبلغ حق الزحمه،رزومه اجرایی،نحوه تدریس و اجرای دوره،مدت زمان و … به این شماره واتس اپ (جهت پرینت و رویت مدیرعامل) یا ارسال به آدرس شرکت اقدام شایسته مبذول فرمائید.
در ضمن به اطلاع می رساند مطالعات و تائیدهای اولیه این واحد در خصوص ان مجموعه محترم در خصوص موضوع فوق الذکر حاصل گردیده است.
لذا خواهشمند است در اسرع وقت نسبت به ارسال موارد اقدام گردد.
ادرس شرکت؛ ……
جهت هماهنگی با واحد برنامه ریزی کارخانه با همین شماره (……) در تماس باشید.
سپاسگذارم
با سلام و روز بخیر
لطفا تفاوت عملکرد و راندمان را میشه بفرماید؟
ممنون
به صورت کلی عملکرد را کیفیت کاری که سیستم یا ماشین انجام می دهد در نظر می گیرند و راندمان، استفاده بهینه از ورودی ها برای ایجاد خروجی می باشد. ممکن است یک سیستم، فرد یا ماشین عملکرد مناسبی داشته باشد اما راندمان پایینی داشته باشد و به عنوان مثال کار را با هزینه بالایی به انجام رساند. عملکرد را می توان با راندمان پایین پذیرفت اما معمولا عملکرد پایین با راندمان بالا را نمی پذیرند.
جناب استاد
توضیحاتتون مثل همیشه بسیار کاملا و به جاست.
بسیار سپاسگزارم.
درخصوص موارد فوق میخواستم مشاوره در قالب قرارداد داشته باشیم .
منتظر ارتباط و تماس شما هستیم
مشاوره در زمینه نحوه محاسبه و پیاده سازی شاخص ها و تحلیل و آنالیز – ساخت داشبورد