مروری بر رویکرد ممیزان به برخی از بندها و الزامات سیستم مدیریت کیفیت خودروسازی ISO TS 16949

از ابتدای سال تاکنون سه مورد ممیزی داشته و گذرانده ام. در این ممیزی ها به همراه مدیران و کارشناسان سازمان های کارفرما – در ارائه خدمات مشاوره سیستم مدیریت کیفیت خودروسازی، ایزو تی اس ISO TS 16949 – میزبان سرممیزان محترم و تیم های ممیزی شان بوده ایم.

اولین ممیزی مربوط به یک شرکت تولید کننده قطعات الکترونیکی خودرو می باشد که البته در مرحله پیش ممیزی بود و تحلیل فاصله – Gap Analysis انجام گردید. در این مرحله از فرآیند ممیزی، سرممیز محترم موسسه گواهی دهنده توف TUV NORD آلمان، در مدت یک روز، پیش ممیزی را انجام دادند. ممیزی نهایی این شرکت برای شهریورماه برنامه ریزی شده است.

شرکت بعدی در حوزه صنعت لاستیک فعال است و قطعات لاستیکی مختلف خودرو شامل او- رینگ، پکینگ، کاسه نمد و . . . را برای خودروسازان OEM و بازار قطعات یدکی After Market ، تولید می کند. این شرکت از تولیدکننده های قدیمی قطعات لاستیکی خودرو در کشور می باشد. در این شرکت، هم پیش ممیزی در ابتدای سال انجام شد و هم این که اخیرا ممیزی مرحله نهایی و Final  را گذراندیم. در اینجا میزبان و پاسخگوی سرممیز محترم و تیم ممیزی ایشان از موسسه گواهی دهنده DQS آلمان، بودیم.

هر دو موسسه گواهی دهنده DQS و TUV NORD از جمله CB های معتبر و خوشنام فعال در کشور ما می باشند. دوستان عزیزی که تجربه ممیزی با این شرکت ها را داشته اند نیک می دانند که رویکرد تیم های ممیزی DQS و TUV NORD کاملا منطبق با استانداردهای کیفی، رویه ها و قوانین انجام ممیزی می باشد.

طی این سه مورد ممیزی های اخیر و در مقام مقایسه با ممیزی های انجام شده با روال و رویه سال گذشته و پیش از آن، می توان متوجه شد که نکات و مواردی وجود دارند که توسط سرممیزان و تیم های ممیزی با حساسیت بالنسبه بیشتری دنبال می گردد. در رویکرد تیم های ممیزی که از دو موسسه گواهی دهنده – CB مختلف بودند، این نکات و تأکید روی آن ها تا حدود زیادی مشابه بود و می شود گفت که مشخصا برخی از بندها، الزامات و نیازمندی های این استاندارد بین المللی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. از همین رو مواردی که به زعم اینجانب شاخص تر و متمایزتر می باشند در اینجا ارائه می شوند. برای هر کدام از این آیتم ها توضیح مختصری برای تعریف چگونگی برآورده نمودن الزامات و همچنین شواهد و مستندات مورد نیاز برای پاسخگویی به ممیز نیز ارائه شده است.

• برآورده نمودن الزامات مشتریان خودروساز

شرکت های سازنده، تأمین کنندگان قطعه و واحدهای مجموعه ساز خودرو – OEM ها ، مطابق متن استاندارد بایستی در طرح ریزی، پیاده سازی و استقرار سیستم مدیریت کیفیت، الزامات و نیازمندی های مشتریان خودروساز خود را در نظر گرفته و برآورده نمایند.

تیم ممیزی به صورت کاملا مشخصی در فرآیندها و واحدهای مختلف شرکت در پی شواهد و مستنداتی از در نظر گرفتن و برآورده نمودن الزامات خودروسازان بودند. الزامات مشتریان خودروساز در کشور شامل مجموعه ایران خودرو ( با الزامات ساپکو – SSR2) شرکت خودروسازی سایپا ( با الزامات سازه گستر – AR-9401) ، گروه خودروسازی بهمن ( با الزامات پنتان)، مگاموتور ( با MFQM) و . . . می شود.

همان طور که می دانید مصداق ها و شواهد مورد بررسی برای برآورده سازی خواسته های مشتریان خودروساز شامل درج تعهد به اجرای الزامات خاص مشتریان در دامنه کاربرد نظامنامه کیفیت و اعلان در خط مشی کیفیت می شود. این ها اسناد بالادستی سیستم مدیریت کیفیت هستند که در رده های بالایی هرم مستندات، قرار دارند.

درج بندهای الزامات خودروساز علاوه بر استاندارد ISO TS 16949 2009 در چک لیست های ممیزی به صورت متمایز (مثلا با فونت Bold با درج عبارت الزامات خودروساز و شماره بند متناظر آن) نیز از جمله آیتم های اعمال رعایت نیازمندی های مشتریان در تهیه و تدوین مدارک و مستندات سیستم مدیریت کیفیت می باشند.

خودروسازان به صورت سالیانه برای شاخص های اصلی پایش و اندازه گیری سطح عملکرد فرآیندها، همچون شاخص های تعداد برگشتی در میلیون قطعه – PPM ، اثربخشی کلی تجهیزات – OEE ، تحویل به موقع – OTD، نمره رضایت مشتری و غیره، هدف گذاری کرده و آن ها را اعلام می کنند. مقادیر هدف برای شاخص ها معمولا در وب سایت رسمی هر خودروساز به همراه استراتژی ها و اهداف کلان آن شرکت درج می گردد. تأمین کنندگان و سازندگان بایستی در مستنداتی که اهداف کیفی و هدف گذاری های سازمانی را تعریف می کنند بایستی مقادیر مشخص شده توسط مشتریان خودروساز خود را نیز درج نمایند. این مقادیر همچنین باید در اهداف کلان طرح تجاری نیز در نظر گرفته شوند. به جز درج مقادیر شاخص های پایش فرآیند خودروسازان در مستندات شرکت سازنده، بایستی برنامه های مدون برای دستیابی به این اهداف و تحقق هدفگذاری ها، تهیه شود و به ممیزان ارائه گردد.

مدارک SQA و مدارک و مستندات پرونده طرح ریزی تکوین محصولات قرارداد شده با این مشتریان نیز بایستی حتما تأییدیه گروه و واحد مرتبط خودروساز را داشته باشد.

تمامی مواردی که در توضیح زیر عنوان بالا ارائه گردید و همه فعالیت های برآورده سازی این الزامات در سال های گذشته نیز مورد تأکید توسط ممیزان قرار می گرفت اما اخیرا به صورت کامل و می توان گفت به طور مطلق مدنظر سرممیز و تیم های ممیزی می باشد و در صورت وجود هر گونه مغایرت، عدم انطباق گرفته می شود. بدیهی است این رویکرد به دلیل تأکید خودروسازان به CB ها می باشد.

• قابلیت اطمینان، تست دوام و آزمون های عملکردی

محاسبه قابلیت اطمینان محصولات از جمله موارد مورد علاقه ممیزان می باشد. اگر شرکت، امکانات سخت افزاری اجرای تست های عملکردی برای محصولات خود را دارد یا از آزمایشگاه های معتبر و دارای صلاحیت خارجی استفاده می کند باید آزمون های عملکردی را انجام داده و با ارائه سوابق و شواهد نشان دهد که محصولات تولیدی می توانند اهداف قابلیت اطمینان، تست دوام و دست کم، مقدار هدف گذاری شده برای گارانتی خودرو  را پاس کنند.

برای محاسبه قابلیت اطمینان، داده های حاصل از تست های عملکردی و شناسایی تابع توزیع احتمال خرابی و شکست از جمله آیتم هایی است که لازم دارید. در مطلبی دیگر در این زمینه توضیحات لازم برای محاسبه قابلیت اطمینان محصولات تولیدی صنایع مختلف ارائه خواهد شد.

• مفاهیم آماری و ابزارهای کیفی

کلیه پرسنل موثر بر کیفیت باید به مفاهیم آماری، آشنایی کامل و تسلط لازم را داشته باشند. به جز شناسایی این مورد در نیازسنجی آموزشی و برنامه ریزی و برگزاری این دوره ها، در عمل نیز طی ممیزی بررسی می شود که پرسنل مرتبط، تسلط کافی داشته و موارد کاربرد ابزارهای آماری در سازمان شناسایی شده و از آن ها به صورت اثربخش در راستای بهبود کیفیت استفاده می شود.

از جمله این موارد می توان به MSA، SPC و . . . اشاره کرد. ممیزان ضمن بررسی دقیق روند اجرای این تکنیک های کیفی شامل تهیه طرح اجرای کنترل فرآیند آماری – SPC Plan که از ورودی های استاندارد آن گرفته شده باشد از شما می خواهند با ارائه سوابق و مستندات، اثربخشی استفاده از تکنیک SPC را در بهبود کیفیت، کاهش ضایعات، کاهش دوباره کاری ها و همچنین پایین آوردن PPM خارجی و برگشتی نشان دهید.

در مورد موارد زیرمجموعه این آیتم و دو عنوان قبلی، نکته ای قابل توجه وجود دارد که البته بستگی به رویکرد سرممیز نیز دارد این است که اگر در این حوزه ها، مغایرتی شناسایی و عدم انطباقی گرفته شود در صورتی که شاخص های اصلی اندازه گیری کیفیت محصول در شرکت مانند PPM برگشتی در بازه مورد قبول مشتری خودروساز شما باشد (مثلا کمتر از ۵۰۰ یا کمتر از ۸۰۰ باشد) این آیتم مثبت در گزارش ممیزی منعکس شده و دلیلی می شود تا برخی از عدم انطباق ها (و نه همه مغایرت ها)، عدم انطباق جزئی تلقی شده و ضرورتی بر تعیین زمان و انجام ممیزی مجدد از سایت برای بررسی اقدامات اصلاحی رفع مغایرت نباشد. یعنی بررسی رفع مغایرت از ممیزی On Site به Off Site تغییر می یابد و تنها نیاز است که مستندات اقدام اصلاحی و رفع عدم انطباق برای سرممیز و CB به صورت مکاتبه ای ارسال شود.

• بررسی دقیق طراح بودن شرکت (واجد شرایط شدن جهت استثناء کردن سازنده از بند ۷-۳- استاندارد)

می دانید که طراح بودن شرکت بدین معناست که مشتری اطلاعات کلی، کارکردی و . . . را ارائه کرده است و سازنده نسبت به طراحی محصول اقدام نموده و ضمن تصدیق و صحه گذاری از مشتری اخذ تأییدیه می نماید. بدیهی است که همه این فعالیت ها و مراحل مطابق رویه استاندارد طرح ریزی تکوین محصول و روش اجرایی APQP برنامه ریزی و اجرا می گردد.

ضمن آن، اگر هم محصول را به صورت کامل طراحی نمی کنید و برخی تغییرات هر چند کوچک و محدود در مشخصات ابعادی، ظاهری و . . . محصول ایجاد کنید، باز هم شرکت، طراح محسوب شده و ادعای شما مبنی بر مستثنی بودن از بند ۷-۳- استاندارد، رد می شود.

همچنین اگر به تأمین کننده، مشخصات ابعادی، ویژگی های ظاهری و خواص مکانیکی محصول به صورت کامل ارائه می گردد اما انتخاب متریال و مواد (حتی به صورت انتخاب محدود از بین چند مورد از استانداردهای مواد در صنایعی مانند ریخته گری، لاستیک، قطعات پلاستیکی و . . .) به عهده شرکت سازنده می باشد باز هم به عنوان شرکت طراح شناخته می شوند.

مطمئنا می دانید به جز اینکه الزامات بند ۷-۳- استاندارد بین المللی ISO TS 16949 2009 بایستی اجرا شوند، نیازمندی هایی همچون تحلیل حالات و آثار شکست طراحی – DFMEA نیز الزام و اجباری می شود. یکی از مستندات اجرای DFMEA ، تهیه مدرک بلوک دیاگرام Block Diagram می باشد تا موقعیت قطعه، ارتباطات فیزیکی و منطقی قطعه تولیدی با دیگر اجزاء مجموعه خودرو و کارکردهای آن ها شناسایی و تحلیل گردد.

• بررسی ورودی های اقدامات پیشگیرانه از PFMEA و DFMEA

شاید تصور بر این باشد که در ویرایش استاندارد ایزو ۹۰۰۱ منتشر شده در سال ۲۰۱۵ به دلیل آن که اقدام پیشگیرانه حذف شده باشد ممیزان دیگر در مورد این بند استاندارد پیگیری خاصی نداشته باشند. در این خصوص باید گفته شود درست است که عبارت اقدام پیشگیرانه در نسخه جدید استاندارد بین المللی ایزو ۹۰۰۱ – ISO 9001 2015 و همچنین ویرایش جدید استاندارد ایزو تی اس ISO TS 16949  (هم اکنون نسخه پیش نویس آن منتشر شده و در اختیار نهادهای عضو برای بررسی و اظهار نظر قرار داده شده است و به احتمال زیاد اوایل سال ۲۰۱۷ نسخه رسمی آن منتشر می گردد) حذف شده اما در قالب ارزیابی و تحلیل ریسک به نوعی دیگر روی آن تأکید زیادی شده و مورد توجه قرار گرفته است.

خروجی های سیستم تحلیل حالات و آثار شکست فرآیند – PFMEA و در شرکت های دارای مسئولیت طراحی،  DFMEA ، در تعیین ورودی های اقدامات پیشگیرانه به صورت کامل، بررسی شده و شواهد آن مشاهده می گردد.