انواع پرسش ها در حل مسئله – ارتباط مهارت حل مسئله با مهارت در طرح پرسش های مناسب

کاربرد انواع پرسش ها در حل مسئله

در مراحل حل مسئله بیشتر چه سوال هایی را بپرسیم؟

در فرآیند حل مسئله ما با انجام صحیح دو مرحله مهم مواجه هستیم یعنی دو گام با اهمیت وجود دارند که برداشتن صحیح این دو گام ما را در راستای درستی برای حل مسئله قرار داده و به سمت صحیحی هدایت می کند.

نیک و نیکو می دانید که حل مسئله شامل فعالیت ها و مراحل متعددی است اما دو مرحله از این مراحل مهمتر بوده و انجام آنها دقت و تمرکز بیشتری را می طللبد.

***

علت وقوع مسئله

مرحله و گام مهم اول، شناسایی علت روی دادن مسئله است. از آن مهمتر، تشخیص و شناخت علت اصلی و ریشه ای وقوع مسئله است. در حل بسیاری از مسئله ها ما رویکرد رفع علت وقوع مسئله را در پیش می گیریم. استفاده از روش و متد برطرف کردن علت ریشه ای مسئله برای مسایلی که تکراری بوده و به دفعات رخ می دهند، مناسب و موثر می باشد.

برای مسئله هایی که تکراری هستند، به این خاطر که داده ها و اطلاعات بیشتری را می توان گردآوری و تحلیل نمود، احتمال آن که علت های مسئله به درستی بررسی و شناسایی شوند، بیشتر است.

آگاه هستید و می دانید که طبق رویکرد و تفکر سیستمی هر پدیده ای که به وقوع می پیوندد حاصل برآیند عوامل و علت های متعددی است. از همین رو برای حل یک مسئله مشخص، بایستی علت ها و دلایل وقوع مختلفی را حذف کنیم یا کاهش دهیم.

از آن جا که علت های متعددی باعث وقوع مسئله مد نظر ما شده اند و ما احتمالا منابع کافی برای برطرف کردن همه علت ها در اختیار نداریم بنا را بر آن می گذاریم که علت های با سهم بیشتر در وقوع مسئله را حذف کنیم یا کاهش دهیم. شناسایی علت ریشه ای و تعریف اقدام بر روی آن، عین مدیریت هوشمندانه است. همان طور که پرداختن به همه علت ها عین زیادکاری و نامدیریتی و ناهوشمندانه بودن! است.

از قانون پارتو یا قانون ۸۰-۲۰ در این باره می توانیم کمک می گیریم. روش ها و تکنیک های اولویت بندی و پرداختن به یک تا دو تا سه علت ریشه ای تخصیص بهینه منابع هم می تواند نام بگیرد. ما منابع محدود و ارزشمند خود را جایی باید به کار گیریم که هر آورده ای تبدیل به بیشترین برداشت شود.

توضیح واضحات به نظرم تا همین جا کافی است. یک مقداری بیش از حد از مطلب اصلی که می خواستم بگویم دور شدیم. یعنی من دور شدم و شما را هم دور کردم. برای این که به یاد بیاورید، گفتم که یک گام اصلی در حل مسئله، شناسایی علت است و آن هم از نوع ریشه ای آن.

رسیدن به پاسخ های درست، مستلزم آن است که پرسش های درست را پیدا کنیم. پس پرسش این است که چه پرسش هایی بپرسیم؟ پرسش هایی که به جا بوده و پاسخ آنها تکرار دانسته های ما نیست و اطلاعات و آگاهی جدیدی را به همراه می آورد. آگاهی و اطلاعاتی که در روند حل مسئله موثر بوده و به ما کمک خواهد کرد.

انواع پرسش ها در حل مسئله کدام هستند؟ مهارت حل مسئله یعنی این که حل کننده مسئله در طرح پرسش های درست و مناسب ماهر شده باشد

چه چیزهایی را باید بپرسیم؟ در مرحله شناسایی علت ها حتما پرسش هایی که با چه زمانی؟ چه کسی؟ کجا؟ چه طور؟ چه چیزی؟ و . . . شروع می شوند، مهم هستند. اما مهمترین سوال های این مرحله آنهایی هستند که با “چرا” شروع می شوند.

پرسش های چرایی، ویژگی های خاصی دارند. به عنوان مثال اگر به یک پرسش که با “چرا” شروع شده است بخواهید پاسخ بدهید، احتمال خیلی زیاد، پاسخ آن پرسش، معمولا به گذشته بر می گردد. گذشته، جایی که علت وقوع مسئله، احتمالا در آن جا و در آن زمان وجود داشته است.

چرا این مسئله رخ داد و به وجود آمد؟

زیرا که ….     برای این که …..  (علت وقوع مسئله)

اگر این سوال ها پرسیده نشود و علت های آن مسئله خاص، شناسایی نشود ما یک مسئله عمومی و کلی فرض شده را داریم حل می کنیم. در حالی که ما آن مسئله خاصی که واقعا اتفاق افتاده است را باید حل کنیم.

****

تعیین راه حل مسئله

گام دوم و مرحله مهم دیگر تعیین راه حل های مسئله است. اینجا هم به مانند مرحله شناسایی علت ها اگر به دنبال پاسخ های مناسب هستیم باید سوال های درستی بپرسیم. باز هم مشابه مرحله شناسایی علت ها و تعیین علت ریشه ای، سوال هایی که با یک کلمه پرسشی خاص شروع می شوند بیشتر استفاده می شود.

آن کلمه پرسشی چیست؟ در این مرحله باید بیشتر سوال هایی را بپرسید که با “چگونه” شروع می شوند. همان گونه که پاسخ پرسش “چرا” به محدوده زمانی گذشته و پیش از وقوع مسئله برمی گردد جواب سوال هایی که با چگونه آغاز می شوند بیشتر به آینده مربوط می شود یعنی به زمان پس از وقوع مسئله می روند.

• چگونه می توان این مسئله را حل کرد؟
• چگونه باید از وقوع این علت جلوگیری کرد؟
• چگونه باید نارضایتی مشتریان محصول الف را کاهش داد؟
• چگونه پایداری زنجیره تأمین را بالاتر ببریم؟
• کاهش ریسک های تأمین کنندگان را چگونه می توان محقق نمود؟

اگر علت های وقوع همان مسئله خاص و نه یک مسئله عمومی را شناسایی کرده باشید حالا دیگر می توانید با پرسیدن سوال هایی که با چگونه شروع می شوند مسئله را بهتر حل کنید.

*****

اثربخشی حل مسئله

در کنار این دو گام اصلی که انجام آنها با پرسیدن سوال های چرا و چگونه، بهتر و موثرتر صورت می گیرد، مرحله و گام ارزیابی اثربخشی حل مسئله هم اهمیت خاص خود را دارد. در این مرحله ما بیشتر سوال هایی می پرسیم که با آیا شروع می شوند. به چند تا از آنها توجه کنید.

آیا راه حل ها و اقدامات حل مسئله همان طور که تعریف و طراحی شده بودند، اجرا شده اند؟

آیا علت های شناسایی شده که باعث وقوع مسئله شده بودند، مجددا رخ داده اند؟

در نهایت هم این پرسش بایستی پرسیده شود که آیا با شناسایی علت ریشه ای، طراحی راه حل های مسئله و اجرای آنها، حل مسئله موثر بوده است؟

انواع پرسش ها در حل مسئله کدام هستند؟ چه سوال هایی در مراحل مختلف حل مسئله باید پرسیده شود؟

این نکته چون مهم است بار دیگر هم آن را تکرار می کنم. برای آن که حل کننده خوب مسئله باشید باید بتوانید پرسش های خوبی بپرسید. مهارت حل مسئله شما بستگی مستقیمی به مهارت استفاده از انواع پرسش در حل مسئله دارد. هر چه قدر در طرح سوال های خوب مهارت بیشتری داشته باشید، مهارت حل مسئله شما هم افزایش خواهد یافت.